W kręgu kultury łemkowskiej
Przedsięwzięcie realizowane przez Fundację Centrum Dialogu Między Religiami i Narodami w ramach Karpackiej Inicjatywy Lokalnej finansowanej ze środków otrzymanych od Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021 – 2030 za pośrednictwem Operatora Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia „Procarpathia”.
Przedsięwzięcie było realizowane w maju i czerwcu 2022 r. na terenie Zakładu Karnego w Łupkowie, Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Sanoku i Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. Skierowane było do osób osadzonych w Zakładzie Karnym w Łupkowie do funkcjonariuszy Służby Więziennej, do dzieci, młodzieży oraz osób dorosłych z niepełnosprawnościami w dwóch grupach wiekowych: 12-16 lat i 18-23 lata, do przewodników Muzeum Budownictwa Ludowego – seniorów, a także do regionalistów i historyków, którzy wzięli udział w tym przedsięwzięciu.
Podczas wydarzenia w maju i czerwcu zostało zorganizowanych 7 spotkań dotyczących historii i kultury łemkowskiej. Były to warsztaty kultury łemkowskiej dla osadzonych w ZK Łupków, dla młodzieży i dorosłych niepełnosprawnych ze Specjalnego Ośrodka Szkolno–Wychowawczego w Sanoku, oraz dla seniorów – przewodników Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.
Na warsztatach w ZK osadzeni pod okiem instruktora wypalali w drewnie wizerunki cerkwi łemkowskich oraz świętych występujących na cerkiewnych ikonostasach. Prace powstałe podczas warsztatów zostały zaprezentowane w formie wystawy na sesji podsumowującej w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. Na warsztatach osoby niepełnosprawne pod okiem instruktora wykonały plastyczne rękodzieła łemkowskie oraz potrawy łemkowskie. Prace plastyczne zostały zaprezentowane w formie wystawy podczas sesji w MBL w Sanoku. Potrawy wykonane podczas warsztatów kulinarnych zostały dokładnie omówione i poddane degustacji po warsztatach.
Warsztaty dla przewodników MBL poświęcone kuchni łemkowskiej odbyły się 16 czerwca 2022 r. Podczas nich uczestnicy przy udziale instruktora nauczyli się przyrządzać potrawy łemkowskie oraz opisywać je i opowiadać o ich historycznym pochodzeniu. Potrawy te zostały poddane degustacji i omówione podczas sesji podsumowującej.
Podczas wszystkich warsztatów uczestnicy dowiedzieli się o historii, kulturze, religii, życiu codziennym, budownictwie, strojach, muzyce i jadle Łemków.
Dnia 17 czerwca 2022 r. w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku odbyła się sesja podsumowująca pt. W kręgu kultury łemkowskiej. W jej trakcie autorskie prelekcje poprzedzone merytorycznym ich przygotowaniem wygłosili prelegenci – specjaliści od tematyki rusińskiej. Dotyczyły one: historii Łemków, kultury i obyczajów łemkowskich, religii Łemków, w tym tematyki cerkiewnej, budownictwa, strojów, muzyki oraz jadła łemkowskiego, a także wierzeń z pogranicza pogaństwa i chrześcijaństwa. Podczas sesji odbył się autorski koncert zespołu „Łem My” z Komańczy wykonywującego pieśni łemkowskie. W sesji wzięli udział uczestnicy projektu, historycy, regionaliści, przedstawiciele wielu instytucji z regionu oraz osoby zainteresowane problematyką z regionu i województwa.
Uwieńczeniem przedsięwzięcia będzie wydana w formie elektronicznej publikacja pt. W kręgu kultury łemkowskiej. Znajdą się w niej artykuły dotyczące kultury i historii Łemków, fotografie zaprezentowanych wystaw oraz fotografie z przebiegu działań, a także przepisy kulinarne potraw łemkowskich.
Zadanie odpowiadało na potrzeby poszczególnych grup docelowych. Na potrzeby osadzonych w ZK w kontekście ich resocjalizacji i readaptacji społecznej po wyjściu na wolność. Odpowiadało na ważną potrzebę nauki osadzonych o inności drugiego człowieka i jej akceptacji, tolerancji, świadomym poznaniu i zrozumieniu w celu nienegowania ludzkich odmienności religijnych, społecznych, kulturowych, rasowych i ideologicznych. Jest to niezwykle ważne w procesie resocjalizacji gdyż często osadzeni w przeszłości byli związani ze środowiskami lub sami propagowali poglądy nietolerancji na inność. Zmiana postrzegania tych poglądów w przyszłości nie narazi społeczności na potencjalne przestępstwa. Jest to zbieżne z działaniami prowadzonymi przez Centrum Dialogu Między Religiami i Narodami i jego celami statutowymi. Fundacja od początku swego istnienia prowadzi szeroko zakrojone działania w duchu edukacji historycznej w służbie resocjalizacji we wszystkich jednostkach penitencjarnych na terenie województwa podkarpackiego.
Zadanie odpowiadało na potrzeby edukacyjne, integracyjne oraz rozwój manualny osób niepełnosprawnych, którzy mają ograniczony dostęp do edukacji o ludności która przed II wojną światową stanowiła liczebnie największy procent mieszkańców Bieszczadów i Beskidu Niskiego. Ponadto w trakcie warsztatów osoby niepełnosprawne oprócz edukacji historycznej i kulturowej rozwinęły swoje umiejętności manualne i kulinarne, bardzo potrzebne im w samodzielnym życiu.
Zadanie odpowiadało na potrzeby edukacyjne i integracyjne przewodników MBL w Sanoku, głównie seniorów. Jest to grupa, która z racji wykonywania swoich czynności w Muzeum musi być stale edukowana etnograficznie. Ponadto w wyniku wspólnych działań edukacyjnych osoby te zintegrowały się i nabyły umiejętności kulinarnych potrzebnych w życiu codziennym oraz poszerzyły wiedzę przekazywaną turystom.
