Społeczne archiwum ziemi sanockiej – historia i obyczaje
W miesiącach wrzesień – listopad 2023 r. Centrum Dialogu Między Religiami i Narodami realizuje projekt pt. Społeczne archiwum ziemi sanockiej – historia i obyczaje. Przedsięwzięcie realizowane jest w ramach konkursu Fundacji Instytut Regionalny z siedzibą w Bystrym w ramach zadania pn. „Od archiwum społecznego do dialogu obywatelskiego” sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Funduszu Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.
Tematyką projektu jest tworzenie społecznego archiwum dotyczącego historii, obyczajów i szeroko rozumianej wielokulturowości ziemi sanockiej, gdzie na przestrzeni wieków wspólnie żyli Rusini, Żydzi, Polacy, Romowie. Ten barwny kulturowo region zachęca do dowiedzenia się o nim czegoś więcej. Miejscowe społeczeństwo, szczególnie ludzie wykluczeni społecznie (osoby niepełnosprawne) z różnych powodów mają utrudniony dostęp do wiedzy o historii i kulturze regionu.
Realizując projekt rozpoczęliśmy proces wspólnego tworzenia archiwum wiedzy historycznej i kulturowej o ziemi sanockiej. W archiwum tym zawarliśmy i będziemy dodawać dokumenty archiwalne, fotografie oraz wszelkie materiały dotyczące wielokulturowej ziemi sanockiej. Zasoby będą sukcesywnie umieszczane na stronie Facebook pt. Społeczne archiwum ziemi sanockiej – historia i obyczaje. Atutem tej strony jest to, że będzie ona udostępniana szerszej rzeszy zainteresowanych oraz będzie na bieżąco uzupełniana o nowo pozyskane informacje. Umieszczając materiały będziemy zarazem edukować o społeczności rusińskiej, żydowskiej, polskiej i romskiej mieszkającej niegdyś na terenie ziemi sanockiej. Pragniemy aby wiedza ta obejmowała wszelkie dziedziny życia tej ludności. Przede wszystkim życia codziennego, obyczajów, pracy, pożywienia, strojów, budownictwa, jak również historię regionu i ważne dla niego wydarzenia oraz postacie.
W czasie realizacji projektu zostały przeprowadzone spotkania edukacyjne dla miejscowego społeczeństwa. Grupą docelową były osoby niepełnosprawne ze Środowiskowego Domu Samopomocy w Zagórzu. Osoby te w ramach prelekcji edukacyjnych, wycieczki edukacyjnej do Sanoka oraz spotkań podczas których własnoręcznie wykonały dzieła kulinarne i artystyczne dotyczące poszczególnych grup etnograficznych żyjących na tym terenie, dowiedziały się o dziedzictwie kulturowym ziemi sanockiej.
W ramach działań osoby niepełnosprawne uczestniczyły w wycieczce szkoleniowo-edukacyjnej po Sanoku. W ramach niej uczestnicy poznali wielokulturowość tej ziemi zwiedzając zabytki, słuchając prelekcji dotyczącej zarówno tworzenia archiwum, jak i wielokulturowości oraz historii ziemi sanockiej. Kolejno odbyło się spotkanie dla lokalnej społeczności pt. Społeczne archiwum ziemi sanockiej – historia i obyczaje, w którym uczestniczyły osoby niepełnosprawne w Środowiskowym Domu Samopomocy w Zagórzu. Po wysłuchaniu autorskiej prelekcji dotyczącej tworzenia archiwum społecznego ziemi sanockiej – historia i obyczaje oraz dziedzictwa kulturowego regionu, uczestnicy przybliżyli sobie w sposób praktyczny dziedzictwo regionu poprzez wykonanie wielokulturowych potraw, takich jakie kiedyś spożywała ludność rusińska, żydowska i romska. Umożliwiło to im poznanie podstawowych elementów życia codziennego tej ludności.
Podczas kolejnego spotkania uczestnicy po wysłuchaniu autorskiej prelekcji, dotyczącej tworzenia archiwum społecznego ziemi sanockiej – historia i obyczaje oraz dziedzictwa kulturowego regionu, przybliżyły sobie w sposób praktyczny wielokulturowe dziedzictwo regionu poprzez wykonanie rękodzieła artystycznego, dotyczącego kultury rusińskiej, żydowskiej i romskiej. Przybliżyło im to podstawowe elementy życia codziennego tej ludności.
Na stronie archiwum umieszczone zostaną również fotografie prac artystycznych osób niepełnosprawnych biorących udział w projekcie oraz potraw wraz z przepisami kulinarnymi. Dla osób niepełnosprawnych wykonanie potraw i prac dotyczących wielokulturowości i dziedzictwa kulturowego ziemi sanockiej było również ważnym dla ich rozwoju treningiem umiejętności praktycznych.
Realizacja inicjatywy była ważna dla lokalnego społeczeństwa. Zebrane, opracowane i umieszczone na stronie materiały przybliżą w prosty sposób historię oraz dziedzictwo kulturowe ziemi sanockiej. Szczególnie chcemy zaakcentować w nim historię i życie codzienne grup etnograficznych, które do II wojny światowej żyły na tym terenie. Dzięki tym informacjom wzbogaci się wiedza lokalnego społeczeństwa o miejscu w którym żyją. Dzięki temu ludzie otworzą się na inne kultury, zdając sobie sprawę że niegdyś był to region, gdzie wspólnie żyli przedstawiciele różnych wyznań i narodowości.
dr Joanna Potaczek
Centrum Dialogu Między Religiami i Narodami